توضیحات
مدرسه خان شیراز، در خیابان لطفعلی خان زند شیراز قرار دارد.
در این بخش یک فایل word در مورد معماری مدرسه خان شیراز برای دانلود ارائه شده است. تصاویر نقشه ها شامل نما، برش و پلان مدرسه خان نیز دراین مجموعه قرار دارد. در متن این پژوهش به معرفی بنا، تاریخچه، سیر تحولات و نکات معماری آن پرداخته شده است.
این فایل word شامل این مطالب است:
- مدارس در عصر صفوی
- معرفی مدرسه خان شیراز
- کتیبه های بنا
- بانی و سازندگان بنا
- اطلاعات منابع مدون
- سیر تحول بنا
- ویژگی های معماری بنا و تزوینات
- تصاویر بنا و تصاویر نقشه ها
- منابع و مآخذ
عصر صفویه نخستین دوره تاریخی در ایران است که مذهب تشیع عامل اساسی در شکل‌گیری هویت ملی جامعه می‌گردد. نهضت علمی فرهنگی که به‌منظور ترویج مکتب شیعه به‌وسیله تألیف کتاب و تدریس در اصفهان و تبریز به وجود آمد، باعث شد که علما و حکمایی که در دوره‌های قبل مورد بی‌مهری قرار گرفته بودند، ارج گذاشته شوند و به این واسطه مدارس زیادی در ایران تأسیس شد. این مدارس علاوه بر تربیت طلاب، مدرس و مبلغ مذهب شیعه، جایگاه تدریس سایر علوم نیز گشت.
معماری با پیشینه‌ای به درازای تاریخ، تجلی‌بخش بسیار مهمی از فرهنگ و اندیشه و سبک معماری هر بنا همچون ادبیات و فلسفه و… باز نمودی از تفکر حاکم بر هر دوره است. در ربع اول قرن یازدهم هجری، شهر شیراز شاهد به‌وجودآمدن آخرین پدیده معماری «سبک شیرازی» در نهایت کمال خود شد. این اثر کم‌نظیر، مدرسه خان بود که به همت الله وردیخان والی فارس و فرزند و جانشینش امام قلی خان بنیان گردید. اگرچه در این دوره تعدادی بنای باشکوه در شهرهای مختلف، خارج از اقلیم فارس به شیوه‌ای دیگر به وجود آمد که بیانگر شیوه جدیدی بود که آن را ششمین و آخرین سبک معماری ایرانی خوانده‌اند (پیرنیا)، ولی در پدیدآمدن این اثر با ویژگی خاص و تأثیراتی که جدا از آثار هم‌دوره خود از دستاوردهای معماران بزرگ این خطه به‌جامانده در بلاد دیگر، گرفته، حقیقتی است که به‌سادگی از آن نمی‌توان گذشت. بنای مدرسه خان در واقع نمود تبدیل اندیشه به فضا و تقارن موجود در آن نشان‌دهنده ذهن متعادل شرقی و ایرانی و دگردیسی تفکر توحیدی به شکل مکان است. هر چند این یادگار شریف طی زمان دستخوش وقایع ناگوار، هجوم، استیلای بیگانگان، طوفان، فقر، زلزله، بی‌توجهی و…. قرار گرفت و آن‌گونه که باید از آن به‌عنوان مرکزی علمی و فرهنگی استفاده نشد و حتی برای دیر زمانی به اشغال نظامی درآمد؛ اما هیچگاه از اذهان فراموش نشد.
این بناي تاریخی در شهر شیراز و در دوره صفویه ساخته شده است. این مکان که درگذشته مدرسه علمیه بوده است چندین بار مرمت شده است. این بنا، چنانچه اشاره شد، توسط والی شیراز، الله‌وردی‌خان افشار و سرلشکر شاه‌عباس صفوي ساخته شده است. پس از مرگ وي، پسرش، سردار معروف ایران، امام قلی خان، کار بنا را در سال 1024 هجري قمري به پایان رساند.
مدرسه خان تنها مدرسه‌ای است که در بحبوحه رشد مکتب شیعه در دوره صفوي، معلمی به‌عنوان رئیس آن تدریس می‌کرد که نه‌تنها فقیه و معلم دینی، بلکه ریاضی‌دان، مهندس، معمار و شیمی‌دان، شیخ بهاء بود. بهاءالدین محمد بن حسین عاملی در جبل‌عامل در روستایی به نام جبه زندگی می‌کرد. شهرت شیخ بهاءالدین به دلیل تسلط عالی او به ریاضیات، معماري و هندسه بود. داماد میرداماد، بنا به اجازه وي به‌عنوان سرپرست مدرسه انتخاب شد. مدرسه مرکز کلیه علوم عقلی و سنتی بود و در مدتی اندك جویندگان دانش هر گوشه از جهان به مدرسه می‌آمدند تا علوم و فنونی را که در آنجا تدریس و مطرح می‌شد بیاموزند. به‌طوری‌که کارگزاران آینده دارالسلطنه علی‌رغم تمایل به سایر گرایش‌های فکري، تعالی علمی مکتب را در سایر مناطق کشور پذیرفتند و شیراز را به دارالعلم پذیرفتند و پذیرفتند. درباره ویژگی‌هایی مدرسه‌سازی باید گفت که نشان‌دهنده ویژگی‌های رفتاري معماري آن است که علم و هنر را چنان ابتکاري درهم‌آمیخته است که ملزومات فرهنگ محلی موردتوجه قرار گرفته است و طوفان حوادث و تنگ‌نظری نتوانست از اهمیت آن بکاهد.
فسایی مؤلف «فارسنامه ناصری» درباره مدرسه خان می‌نویسد: «… نواب امام قلی بنایی وسیع و عمارتی رفیع مشتمل بر یک‌صد حجره تحتانی و فوقانی و چهارطاق با ارتفاع شانزده ذرع در کمال استحکام ساخت و تا کنون طبقه زیرین این مدرسه بعد از گذرانیدن چندین زلزله به آبادی و بنای اصلی خود باقی است، طبقه فوقانی این مدرسه را بعد از خرابی از زلزله سال 1239 ه.ق حاج لطفعلی تاجر شیرازی، تکمیل بلکه احداث عمارتش را نمود و بر کاشی‌های رنگین که بر دیوارها و طاق‌ها به کار برده است، آیات قرآنی نوشته‌اند و در سال 1249 ه.ق. به انجام رسیده است. در سال 1269 ه.ق. حجرات فوقانی این مدرسه باز منهدم گردید و مرحوم حاج میرزاعلی‌اکبر قوام‌الملک شیرازی در سال 1273 آن‌ها را تعمیر نموده و تاکنون بر آبادی باقی‌مانده است و تمام املاک موقوفه بر این مدرسه از زمان نادرشاه، خالصه دیوان گشته است.» در کتاب «تاریخ بافت قدیم شیراز» آمده که امام قلی خان در سال 1022 دستور ساخت مدرسه را صادر کرد.
دیولافوآ که در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار به ایران می‌آید در بازدید از شیراز، مدرسه خان را این گونه توصیف می‌کند: «این مدرسه به شکل مربع‌مستطیل و دارای وسعت زیادی است. در اطراف حیاط درخت‌های کهن‌سال سر به آسمان کشیده‌اند. حجرات طلاب به ایوان عرضی متصل است؛ ولی تمام آن‌ها خالی از سکنه مانده‌اند. ایوان پر از زباله و خرده مصالح و گچ‌وخاک است. کاشی‌هایی که در پوشش دیوارها به‌کاررفته بودند همه روی زمین ریخته و دیوارها به‌واسطه زلزله خرابی و آسیب زیادی دیده‌اند. در گوشه‌ای مکتب‌خانه‌ای دایر است و چند پسربچه روی زمین نشسته و به درس گوش می‌دهند؛ ولی حواس آن‌ها متوجه واردین است.» مؤلف آثار عجم، فرصت‌الدوله، نیز می‌نویسد: «مدرسه خان در محله اسحاق بیگ است، بنای آن را الله وردیخان افشار نهاده و امامقلی خان پسرش به اتمام رسانیده و املاک بسیاری بر مدرسه وقف کرده‌اند و تولیت آن‌ها را به اولاد ذکور قرار داده‌اند، جناب میرزامحمد شهیر به میرزا آقابزرگ ابن میرزا شریف که از جمله ادبای عالی مشرب و فضلای باادب است، از اولاد ایشان است؛ ولی آن املاک بالتام ازمیان‌رفته و دیگران متصرف‌اند.»
ویژگی‌های خاص معماری در این مکان نظیر نور، رنگ، ترکیب‌بندی فضا و همچنین دخیل کردن آموزه‌های دینی و مذهبی در خشت‌خشت بنا نمودی از دغدغه‌های اصیل شرقی برای وجود منطق و استدلال و حتی در پشت ناچیزترین اجزاء مکانی است که اختصاص به یادگیری فلسفه دارد. گویی تلاش همه چیز بر این است که تذکاری بر هویت ایرانی و اسلامی باشد. روح کلی مدرسه تمنای مدامی است برای دل‌کندن از کثرت و آغوش واشده‌ای است برای تن سپردن به وحدت که تفسیر زیرکانه‌ای است بر امر قدسی است.
صحن مدرسه دارای 51 متر طول و 45 متر عرض است. سردر مدرسه دارای طاق ضربی است و پوشیده از کاشی‌های رنگی است که با تصاویر گل و ترنج تزیین شده است و در زیر سقف طاق نیز با کاشی‌های معرق رنگین تزیین شده است. بدنه، پیشانی، جرزها و بخشی از دیوارهای دو طرف پوشیده از کاشی‌های رنگینی است که دارای طرح‌های گل‌وبوته اسلیمی متفاوتی است. بر روی این کاشی‌ها و در میان ترنج‌ها، طرح‌های مختلفی از تصاویر پرندگان، گل‌ها، درختان و خطوط اسلیمی بر روی زمینه‌های مختلف وجود دارد. در بالای پیشانی سردر و در کمرکش زیر طاق دو کتیبه وجود دارد که بر روی آن آیات قرآنی به خط ثلث و با قلمی درشت نوشته شده است.
مشخصات فایل دانلودی معرفی و بداشت مدرسه خان شیراز
- نوع فایل: Docx (وُرد) و JPEG (تصاویر نقشه ها و بنا)
- حجم فایل فشرده: 24.7 مگا بایت
- تعداد صفحات: 21 صفحه Word و 19 تصویر
تصاویر محصول
برای مشاهده اطلاعات و برداشت سایر بناهای تاریخی شیراز یا مدارس تاریخی می توانید روی لینک ها کلیک کنید.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.